#74. Con lười học hay khó học?
Vì sao con lười học? Có những nguyên nhân nào, những khó khăn nào chăng? Cha mẹ hãy tìm hiểu trong bản tin dưới đây nhé.
#74. Con lười học hay khó học?
H. là một cậu bé đáng yêu, hay cười và giàu tình cảm nên học mẫu giáo con luôn được các cô yêu quý. Vào lớp 1, H cũng như nhiều em bé khác rất háo hức được đi học dù có những bỡ ngỡ và khó khăn để làm quen với con chữ và con số. Bẵng đi 1,2 năm mình bỗng nghe tin H. phải đưa đi khám ở bệnh viện vì chứng rối loạn học tập. Ban đầu chỉ là đọc sai, viết sai một vài từ rồi dần dần bố mẹ phát hiện ra con khó đọc cả câu, thậm chí khó hiểu ý nghĩa của câu, diễn đạt ý khó khăn và luôn luôn bị điểm kém môn tiếng Việt.
Tương tự, có những trẻ lại gặp khó khăn về môn toán, sợ môn thể dục, né tránh học tiếng Anh hay thậm chí là rất ghét môn thủ công. Hoặc nhiều ba mẹ sẽ thấy có lúc con mình không thích đến trường, không muốn học môn này hay sợ học một giáo viên nào đó. Đó là những khó khăn mà đứa trẻ phải đối diện và cha mẹ nên biết cách để giúp con vượt qua. Nhưng chúng ta hiểu như thế nào về khó khăn đó? Chúng ta cần phải làm gì để giúp con?
Khó khăn học tập là gì?
Nếu quan sát thì chúng ta có thể phát hiện ra khó khăn của con khi chúng bị điểm kém, khi trẻ phải vật lộn để hoàn thành một nhiệm vụ học tập hay khi trẻ tìm mọi cách để trì hoãn, né tránh, thậm chí là sợ hãi nếu phải học. Trong quá trình tìm hiểu các tài liệu về “learning difficulties” mình thấy phần lớn các chuyên gia tâm lý chú trọng đến những khó khăn cần sự điều trị trong khi đó phần lớn trẻ em gặp khó khăn cần sự giúp đỡ (không cần điều trị). Trong phạm vi bài viết này mình sẽ giới thiệu với cha mẹ 3 nhóm khó khăn học tập với những lưu ý như sau:
Đây là những khó khăn xảy ra ở trẻ có trí tuệ bình thường và điều kiện học tập bình thường. Chúng ta sẽ không nói đến những trường hợp trẻ bị thiểu năng hay khuyết tật về thính giác, thị giác … hay học tập trong điều kiện quá khó khăn và thiếu thốn.
Nhưng những khó khăn này diễn ra dai dẳng, để lại những hậu quả cụ thể và có nguyên nhân sâu xa khiến trẻ học tập không hiệu quả. Chẳng hạn trẻ luôn luôn bị khó môn đọc hiểu, lúc nào cũng kém môn toán hoặc cứ đi học là quên đồ dùng học tập v.v…
Những khó khăn này được phân loại dựa vào nguyên nhân: nhóm 1 là do chức năng hoạt động của não bộ, nhóm 2 là do trẻ chịu ảnh hưởng bởi những yếu tố bên ngoài, nhóm 3 là do trẻ chưa được trang bị và hướng dẫn.
Hãy tìm hiểu về 3 nhóm như sau:
Khó khăn đặc hiệu thường được gọi là rối loạn học tập (SLD) như chứng khó đọc (dyslexia), khó làm tính toán (dyscalculia) hay chứng khó viết (dysgraphia). Nó không được coi là bệnh mà do bộ não tiếp nhận, xử lý, lưu trữ và phân tích thông tin khác với thông thường khiến trẻ gặp khó khăn trong một hay một số kỹ năng học thuật cơ bản – nhưng không phải toàn diện. Những nhân vật nổi tiếng bị coi là có rối loạn học tập như Albert Einstein, Steven Spielberg hay ở Việt Nam có chị Tô Thị Diễm Quyên.
Khó khăn học tập không đặc hiệu là những khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức hoặc thực hiện các nhiệm vụ học tập do tác động từ các yếu tố bên ngoài khiến trẻ bị ảnh hưởng về cảm xúc, sự tập trung, động lực, môi trường, hoặc do ADHD. Chúng ta có thể dễ dàng thấy trẻ sợ bị điểm kém, sợ bị phạt, áp lực bạn bè, khó tập trung, hay quên, bài vở lộn xộn … Phần lớn đây là vấn đề cảm xúc và tâm lý.
Khó khăn do thiếu kỹ năng và phương pháp học phù hợp: trẻ không có vấn đề gì về trí tuệ hay tâm lý mà là do chưa được học cách học, chưa được hướng dẫn về phương pháp, rèn các kỹ năng ghi nhớ, sắp xếp, quản lý thời gian … để học cho hiệu quả. Đây là hệ quả của việc quá chú trọng vào kiến thức mà quên mất việc trang bị cho trẻ phương pháp.
Những dấu hiệu nào để nhận biết khó khăn học tập của con?
Vấn đề là cha mẹ cần xác định đúng những khó khăn học tập của con thuộc loại nào để tìm nguyên nhân gốc rễ và có phương pháp can thiệp phù hợp. Chúng ta không nên đánh đồng mọi khó khăn của con là do lười học, do môn học khó, do con mải chơi, do không thích học v.v… Không xác định đúng vấn đề sẽ khiến trẻ phải gánh chịu những “khó khăn” đó về lâu dài, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của trẻ và làm cho vấn đề trở nên ngày càng trầm trọng hơn. Vì vậy cha mẹ rất cần tìm hiểu và nhận biết những khó khăn của con bằng việc tự mình quan sát và cũng có thể nhờ các chuyên gia hỗ trợ.
a. Với Khó khăn đặc hiệu thường được gọi là rối loạn học tập (SLD):
Đọc từ không chính xác hoặc chậm và cần nhiều nỗ lực.
Khó hiểu ý nghĩa của những gì đã đọc
Rất hay viết sai chính tả
Khó viết được câu văn mạch lạc
Không hiểu về ý nghĩa của con số như số lớn, số nhỏ, tỷ lệ %, phân số
Hay tính toán sai, viết số ngược (13 thì hay viết thành 31)
Khó khăn với các bài toàn có lời văn
Nhanh quên – phải nhắc lại nhiều lần
Khó chuyển đổi giữa các nhiệm vụ: xong bài cũ nhưng không biết bắt đầu sang bài mới
Gặp khó khăn về vận động tay như viết, cắt, dán …
b. Với Khó khăn không đặc hiệu:
Không tập trung được dài: không duy trì chú ý trọn vẹn khi nghe giảng, thường ngắt sự chú ý khi mới chỉ nghe được ½ câu
Dễ bị xao nhãng: Mới học được vài phút đã phải ngó nghiêng, nói chuyện
Hay quên, hay nhầm lẫn: không nhớ cô giáo dặn gì, nhầm chuyện này sang chuyện kia
Hiểu bài trong lớp nhưng làm bài sai: hay bị sai do đọc đề bài không kỹ hoặc thiếu bước
Hay lo lắng, sợ hãi: sợ không làm đủ bài, sợ bị phạt, sợ điểm kém, sợ đi muộn …
Mất động lực học: chán học, học cho có, học vì phải học, dễ dàng bỏ cuộc khi khó
Có phản ứng thái quá, tiêu cực với học tập: né tránh môn học, không làm bài tập về nhà môn đó, cáu gắt khi ai đó hỏi về môn đó …
Trẻ hiểu bài nhưng làm bài hay bị sai do làm chậm, lỗi về trình bày, nhầm lẫn
Kết quả học tập thất thường, lệch giữa các môn
c. Với Khó khăn do thiếu kỹ năng, phương pháp:
Thời gian học lâu nhưng hiệu quả không cao
Học thuộc nhưng không nắm được đâu là ý chính
Khó phân biệt những thông tin tương tự như đề tài và chủ đề
Hay học và làm việc một cách máy móc: phải làm bước này rồi mới làm bước kia
Khó khăn khi một lúc có nhiều yêu cầu, không biết bắt đầu từ đâu
Làm theo ngẫu hứng, hay nhảy cóc, bỏ sót hoặc làm vào phút chót
Không biết vận dụng kiến thức đã học nên không liên hệ được với thực tế
Thiếu khả năng phản biện và ít tính sáng tạo
Cần có người lớn thì mới học được, không tự chủ trong học tập
Con tôi có lười học không?
Câu nói cửa miệng mà nhiều cha mẹ hay phàn nàn về chuyện học hành của con cái. Nhưng “lười học” là như thế nào? Làm sao để chữa trị được “căn bệnh” này?
Thực ra chúng ta không biết rằng “Lười học” không phải là bản chất, mà là một biểu hiện hành vi khi trẻ tránh né, trì hoãn hoặc thiếu nỗ lực trong việc học. Vậy điều gì đã khiến trẻ tránh né và trì hoãn? Đó chính là do những khó khăn học tập chúng ta vừa nói ở trên. Hãy xem những biểu hiện của “lười học” và khả năng nguyên nhân sâu xa ở sau đó nhé.
Vậy con bạn có đang gặp những khó khăn học tập nào không? Bạn đã có những giải pháp nào để đồng hành với con? Hãy chia sẻ ở phần comment nhé.